فرش ترکمن چه ویژگی هایی دارد؟

هر گوشه از ایران با آداب و روسم متفاوت خود، جلوه خلاقی از هنر قالیبافی را به نمایش می‌گذارد. هنری با صدها سال تجربه که از فرهنگ، شرایط جغرافیایی و آب و هوای هر منطقه سرچشمه می‌گیرد. در میان مناطق جغرافیای مختلف ایران، صحرای ترکمن جلوه‌گاه هنر قالیبافی مردمی شده که فرش ترکمن را با ظرافتی بی‌نظیر و طرح‌های برخاسته از آداب و روسم این منطقه روی قالی به تصویر می‌کشند.

فرش ترکمن با جلوه بسیار زیبای خود و ویژگی‌های متفاوتش، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. هنری با قدمت چند صد سال که مهم‌ترین نماد قوم ترکمن به شمار می‌رود. به همین دلیل در این نوشتار قصد دارم خرید فرش ماشینی ترکمن را بصورت متفاوت بررسی کنیم.

تاریخچه فرش ترکمن

قوم ترکمن به‌عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی محسوب می‌شود که در شرق دریای خزر زندگی و مناطق مختلفی از ایران مانند ترکمن صحرا و قسمت‌های شمالی خراسان و قسمت‌هایی از ازبکستان، افغانستان و ترکمنستان زندگی می‌کنند.

مهم‌ترین هنر این قوم که سابقه‌ای طولانی و درخشان دارد، هنر قالیبافی است. در عین حال فرش این منطقه به دلیل طرح‌ها، نقوش و رنگ‌های خاصی که در بافت آن به کار می‌برند، کاملا خاص و منحصر به فرد است و دل هر بیننده‌ای را به سمت خود جذب می‌کند.

اینکه اولین فرش ترکمنی در چه سالی بافته شده، دقیق مشخص نیست؛ اما یکی از فرش‌های ترکمن بسیار قدیمی مربوط به قرن ۱۹ میلادی است. در عین حال نمی‌توان این زمان را آغازی برای شروع بافت این فرش زیبا دانست؛ بلکه در همان زمان هم فرش ترکمن به بلوغ خود رسیده است.

مردم ترکمن صحرا آب و هوای سرد و کوهستانی را تجربه می‌کنند و همین شرایط جغرافیای خاص به شکل ملموسی در هنر، خوراک و آداب و روسم این قوم تاثیر گذاشته است. به‌طور مثال چادرنشینی و زندگی ساده این قوم از شرایط آب و هوایی منطقه ناشی می‌شود.

زنان ترکمن به هنر قالیبافی مشغول هستند و در بافت هر گره از این فرش باارزش و منحصر به فرد، نقوشی ترسشیم می‌کنند که نشانه آرزوها، امیدها و زندگی روزمره آن‌ها است. علاوه بر آن زندگی قبیله‌ای نیز در طرح‌ها و نقوش این فرش اصیل تاثیر گذاشته و رنگ و بوی متفاوت از سایر فرش‌های دستباف به آن داده است.

پیشنهاد مطالعه: مقاله فرش ترکمن

انواع فرش ترکمن

فرش های ترکمن با توجه به طرح‌ها و نقوشی که روی آن بافته می‌شود، به انواع مختلفی قابل تقسیم است. فرش به‌عنوان مهم‌ترین میراث مردم ترکمن دارای ساختار و ویژگی‌های منحصر به فردی است و نکته جالب‌تر اینکه نام طرح‌ها در این فرش از نام قبیله مبتکر طرح، گرفته می‌شود.

اقوام ترکمن شامل یمود، سالور، آراباچی، ارساری، گوگلان، بشیر، ساریق، تکه، آل علی و … هستند و فرش بافته شده در هرکدام از این قبایل نیز، نام قبیله را با خود به یدک می‌کشد. بنابراین با توجه به وسعت و تعداد قبایلی که در ترکمن صحرا وجود دارد، طرح‌ها و فرش‌های ترکمنی نیز قابل شمارش است.

انواع بافت و گره در فرش ترکمن

یکی دیگر از ویژگی‌های فرش های ترکمن نوع تار و پود به کار رفته در بافت آن‌ها است. در بیشتر مناطق ایران برای بافت فرش از تار و پودی با متریال پنبه استفاده می‌شود. این در حالی است که فرش ترکمن با تار و پودی از جنس پشم گوسفند بافته می‌شود. همین مسئله نیز روی کیفیت فرش و ویژگی‌های آن تاثیر گذاشته و مزایای پشم را در بافت فرش افزایش داده است.

نکته جالب دیگر این است که بیشتر قالی‌ها در سایر مناطق ایرانی با کمک دارهای عمودی بافته می‌شود؛ اما در مناطق ترکمن از دارهای افقی که روی زمین پهن می‌شوند، برای بافت فرش استفاده می‌شود. استفاده از دارهای افقی نیز باعث شده که زنان ترکمن دارهای کوچی به کار ببرند و به تبع آن قالی بافته شده نیز  ابعاد کوچک‌تری نسبت به فرش‌های سایر مناطق ایران دارد و در بیشتر موارد به صورت قالیچه است.

در بافت فرش ترکمن از گره ترکی استفاده می‌شود و همچنین رجشمار و  تراکم گره‌ها در هر ۷ سانتیمتر مربع چیزی حدود ۴۰ تا ۵۰ است. به عبارت دیگر در هر ۷ سانتیمتر مربع از این فرش اصیل و زیبا تعداد تارهای به کار رفته روی قالی توان بافت ۴۰ تا ۵۰ گره را فراهم می‌کند. این موضوع باعث شده که فرش ترکمن در دسته فرش‌های درست بافت به حساب بیاید و نمی‌توان ظرافت فرش ابریشمی را در این بافت اصیل جستجو کرد.

نکته مهم دیگر در بافت و گره فرش ترکمن استفاده از پود نازک و ضخیم بعد از هر رج بافت است. در بیشتر فرش‌های ایرانی فقط پود کلفت بعد از هر رج قرار می‌گیرد. اما بافندگان ترکمنی از پود نازک هم بعد از هر رج بافت استفاده می‌کنند و همین موضوع باعث شده که ظرافت و لختی فرش افزایش پیدا کند. به همین دلیل با لمس و تکان دادن فرش ترکمنی به‌خوبی متوجه این مسئله می‌شوید که فرش کاملا انعطاف‌پذیر  و لخت است.

درنهایت اینکه دو نوع گره در بافت فرش‌های ایرانی کاربرد دارد که به گره فارسی و ترکی معروف هستند. بیشتر مناطق ایرانی از گره فارسی در بافت استفاده می‌کنند. اما گره در فرش ترکمنی از نوع ترکی است که استحکام بالایی دارد و موجب گوشتی، پرزدار و پرپشت نشان دادن بافت فرش می‌شود.

نقوش فرش ترکمن

شاید تعجب کنید، اما انواع فرش ترکمن با داشتن حدود ۸۱۱ نقش متمایز و متفاوت، زیباترین تصویر از فرش های اصیل ایرانی را به نمایش می‌گذارد. هرکدام از طوایف ترکمنی نقشی خاص روی فرش ترسیم می‌کنند و با توجه به تعدد اقوام ترکمنی، نقوش بسیار زیادی نیز در فرش ترکمن ظاهر می‌شود. به‌طور مثال برخی از نقوش فرش  و قالی ترکمنی دارای شهرت بیشتری هستند. نقش ماری گل از طایفه تکه سرچشمه گرفته است و قوم اساری نقوش متفاوتی مانند طرح گل گلی را ابداع کردند.

یکی دیگر از جذابیت‌های منحصر به فرد در قالی ترکمن این است که بافندگان این فرش خاص که عموما زنان و دختران قبایل هستند، برای بافت از هیچ نقشه ترسیم شده است استفاده نمی‌کنند. گویی که نقشه تمام فرش در ذهن آن‌ها ثبت شده و به‌راحتی و بدون نقشه خوانی گره‌ها را روی هم می‌بافتند و فرش را پیش می‌برند.

طرح‌ها و نقوش معروف این قالی شامل طرح‌های ماری گل، قابسه گل، طرح طغرگلدار، آینه گل، شاخ قوچ ، انسی، قزل ایاق، توینگ گول، گرمج گل و… است. همانطور که بیان شد هر طرح و نقش از قبلی‌های خاص سرچشمه گرفته است. به‌طور مثال طرح ماری گل که از طایفه تکه گرفته شده به پای شتر نیز معروف است. این موضوع به دلیل علاقه خاصی است که قوم ترکمن به شتر به‌عنوان یک دام حیاتی و مهم در این منطقه دارند. علاوه بر آن شرایط جغرافیای این منطقه نیز باعث شده که شتر به‌عنوان یک دام اقتصادی  برای مردم این منطقه به حساب بیاید. در بافت طرح ماری گل نیز چندین هشت ضلعی در تمام قالی به‌طور مداوم تکرار می‌شود و طرح کلی فرش را تشکیل می‌دهد.

درنهایت اینکه با نگاهی اجمالی به فرش های ترکمنی به‌راحتی متوجه می‌شوید که رنگ اصلی در بافت این فرش، رنگ قرمز در تناژ مختلف است. البته از رنگ‌های دیگری مانند آبی، کرم، قهوه‌ای، دارچینی، سبز یشمی، گوجه‌ای، زرد، دارچینی و گل بهی نیز استفاده می‌شود؛ اما طیف رنگ قرمز در بافت این فرش حرف اول را میزند.

در رنگرزی نخ‌های فرش هم از مواد طبیعی  و سنتی مانند پوست انار، پوست گردو، برگ مو، اسپرک و روناس استفاده می‌شود. البته در حال حاضر رنگ‌های شیمیایی نیز رواج پیدا کردند و در برخی موارد از آن‌ها برای رنگرزی خامه فرش ترکمن استفاده می‌شود.همچنین با توجه به ابعاد کوچک در بافت انواع فرش ترکمنی، از این فرش بیشتر به‌عنوان قالیچه و یا پشتی به کار می‌رود.

فرهنگ قالی ترکمنی

همانطور که بیان شد زنان و دختران قبایل ترکمنی، مهم‌ترین بافندگان فرش‌های اصیل ترکمن هستند. یک زن یا دختر ترکمن تقریبا تمام طول روز خود را به بافت این فرش مشغول است و بعد از فراغت از سایر کارهای منزل، به سمت دار قالی و بافت فرس کشیده می‌شود. به همین دلیل دوست و همدم زن ترکمن، قالی  و فرشی است که آن را می‌بافد. زن ترکمن در بافت فرش قصه می‌گوید، لالائی برای فرزندش می‌خواند و غصه‌ها و آرزوهای خود را با فرش در میان می‌گذارد. به همین دلیل فرش ترکمنی علاوه بر اینکه یک کفپوش زیبا، جذاب و اصیل است، دفتری از داستان‌ها و آرزوهای زن ترکمنی است.

معایب فرش ترکمنی

تمام مواردی که درباره ویژگی فرش های ترکمنی گفته شد، به‌خوبی مزایا و محاسن این فرش جذاب را به نمایش می‌گذارد و همچنین استفاده از گره ترکی به همراه تار و پود و خامه از متریال پشم باعث می‌شود که فرش گرمای بی‌نظیری در فصل زمستان داشته باشد. همچنین متریال پشم به دلیل ویژگی‌های خاص خود کمک می‌کند که در فصل تابستان، به‌خوبی خنک باشد و باعث آزار شما نباشد.

در عین حال نقوش متعدد و اصیلی که در بافت این فرش به کار می‌رود، باعث می‌شود که برای انتخاب گزینه مناسب و  دلخواه، دست شما کاملا باز باشد و انتخاب‌های متعددی پیش روی خود داشته باشید. به همین دلیل نمی‌توان گفت که این فرش عیب  و نقطه منفی خاصی دارد. تنها موضوع که می‌توان به‌عنوان عیب فرش ترکمنی شناخت، ابعاد فرش است.

همانطور که بیان شد این فرش بیشتر در ابعاد کوچک  و به صورت قالیچه‌ای بافته می‌شود . به همین دلیل در بیشتر موارد به‌عنوان پشتی کاربرد دارد. بنابراین انتظار فرشی با ابعاد بزرگ مانند ۱۲ متری از این فرش نداشته باشید. اما می‌توانید برای تغییر دکوراسیونی کاملا سنتی و اصیل، از این فرش به‌عنوان قالیچه در قسمت‌های مختلف فضای خانه بهره ببرید. همچنین ابعاد این فرش طوری است که یک فرش ۶ متری  و یا ۴ متری ترکمنی به خوبی در فضاهای مختلف خانه قابل استفاده است.

علاوه بر آن با توجه به اینکه این فرش کاملا دستباف است و از متریال طبیعی در بافت آن استفاده شده است، قسمت بیشتری نسبت به سایر قالیچه‌های ماشینی دارد. اما در عین حال به دلیل اینکه ابعاد کوچک‌تری از فرش‌های دستباف دارد، می‌توانید با قیمت مناسب‌تری آن را خرید کنید.

فرش ترکمن در دکوراسیون

اگرچه این فرش دارای بافت و طظرح‌های اصیل و سنتی است؛ اما به این معنا نیست که فقط می‌توانید در دکور و چیدمان سنتی و کلاسیک از این فرش زیبا استفاده کنید. فقط کافی است خلاقیت خود را هوشمندانه به کار ببرید و طرح‌های مختلف انواع فرش های ترکمنی را در کنار المان‌ها و دکوراسیون مدرن استفاده کنید. ترکیب رنگ‌های خنثی و ساده مبلمان و سایر اکسسوری و وسایل مدرن در کنار جذابیت‌های فرش ترکمن، به خوبی با هم هماهنگی پیدا می‌کند. همچنین می‌توانید سرمای دکور مدرن با فرش ترکمنی از بین ببرید و گرمای این فرش را به تمام فضای خانه منتقل کنید.

خرید آنلاین فرش ترکمن

برای خرید این فرش جذاب نیازی به جستجو در بازار و فروشگاه‌های حضوری مختلف ندارید. فقط کافی است خرید آنلاین فرش ترکمنی را در برنامه خود قرار دهید و فرش مناسب با سلیقه و علاقه خود را انتخاب کنید. با خرید فرش ترکمنی از فروشگاه …. می‌توانید با قیمت مناسب انواع فرش های ترکمن را با نقوش و طرح‌های مختلف به‌طور مستقیم از بافندگان خرید کنید و نیازی به مراجعه به دلالان و واسطه‌ها ندارید.

کلام پایانی

ویژگی فرش ترکمن باعث شده که جذابیت‌های بی‌شماری در این فرش خاص ایجاد شود. همچنین مزایای متفاوت مانند استفاده از متریال پشم در بافت تمام فرش شامل نخ خامه، تار و پود، رنگرزی طبیعی و زیبا، طرح‌های خاص و  منحصر به فرد و مواردی از این دست، فرش ترکمنی را جذاب و خاص کرده است. همچنین نوع گره ترکی به همراه استفاده از پود نازک و ضخیم بعد از هر رج بافت، کمک کرده تا فرشی لخت، انعطاف‌پذیر و در عین حال دارای گره‌های مستحکم و مقاوم ایجاد شود.

فرش ترکمن به‌عنوان یکی از قالی‌های اصیل ایرانی محسوب می‌شود که استفاده از آن در دکوراسیون، به‌خوبی حال و هوای اصالت و دکور سنتی را در خانه ایجاد می‌کند. همچنین می‌توانید از این فرش به‌عنوان سجاده، قالیچه، فرش کوچک و یا پشتی در قسمت‌های مختلف دکور خانه استفاده کنید.

به نظر شما چه جذابیت‌های دیگری در این فرش وجود دارد؟

https://zilux.ir/%d9%88%db%8c%da%98%da%af%db%8c-%d9%81%d8%b1%d8%b4-%d8%aa%d8%b1%da%a9%d9%85%d9%86/